Participe passé – imiesłów czasu przeszłego

W języku francuskim istnieją dwa rodzaje imiesłowów:

• participe passé (imiesłów czasu przeszłego), np. chanté – zaśpiewany,

• participe présent (imiesłów czasu teraźniejszego), np. chantant – śpiewający.

Dziś zajmiemy się właśnie participe passé, który stanowi kluczowy element gramatyki francuskiej.

Formy nieregularne participe passé (zobacz w pełnym rozmiarze)

Czym jest participe passé?

Le participe passé, czyli imiesłów czasu przeszłego, to forma, która łączy cechy czasownika i przymiotnika. Może więc pełnić dwie funkcje w języku:

• jako przymiotnik opisuje cechy rzeczownika, np. une vitre lavée – umyta szyba

• jako forma czasownika występuje w czasach złożonych, np. j’ai lavé une vitre – umyłem szybę.

Jego znajomość pozwoli nam z łatwością tworzyć zdania w czasach złożonych, takich jak passé composé, a także w stronie biernej.

Tworzenie participe passé

Forma participe passé różni się w zależności od grupy czasownika.

1. Czasowniki pierwszej grupy (kończące się na -er): zmiana końcówki na -é, np.

• chanter → chanté

• parler → parlé.

2. Czasowniki drugiej grupy (kończące się na -ir): imiesłów kończy się na -i, np.

• finir → fini

• choisir → choisi.

Chcesz przypomnieć sobie informacje o francuskich czasownikach? Kliknij: Odmiana czasowników regularnych.

3. Czasowniki trzeciej grupy (nieregularne): różne końcówki, np.

• czasowniki z końcówkami -ire, -re → imiesłów zakończony w pisowni na -t lub -s, a w wymowie na  -i

• czasowniki z końcówkami -oir, -oire → imiesłów zakończony na -u

• czasowniki z końcówkami -ire, -ir, -dre → imiesłów zakończony na -u

• niektóre czasowniki z końcówką -ir → imiesłów zakończony na -ert

Participe passé – wyjątki

Poznajmy całkowicie nieregularne imiesłowy czasowników – nie możemy do nich przypisać żadnego wzorca, ich budowę po prostu należy zapamiętać.

Warto zapamiętać le participe passé następujących czasowników (zwróć uwagę na zmianę c → ç przed u):

• recevoir → reçu,

• apercevoir → aperçu,

• concevoir → conçu.

Participe passé z avoir i être

W czasach złożonych, takich jak passé composé, imiesłów łączy się z czasownikiem posiłkowym avoir (mieć) lub être (być). Wybór zależy od rodzaju czasownika.

Z avoir łączy się większość czasowników, np.

Z être łączą się:

• czasowniki nieprzechodnie, które nie mają dopełnienia (mogą mieć okolicznik, np. czasu lub miejsca). Najczęściej określają one ruch, są to m.in.: 

  • aller – iść/jechać

  • venir – przyjść/przyjechać

  • arriver – przybyć/przyjechać

  • naître – urodzić się

  • rester – zostać (gdzie?)

  • devenir – zostać (kim?)

• czasowniki zwrotne, np.
  

  Nous nous sommes levés.

  Wstaliśmy.
  Uwaga! Zaimek zwrotny (me, te, se, nous, vous) stawiamy przed czasownikiem posiłkowym, a sam czasownik odmienia się zgodnie z podanymi wyżej wzorami.

Uzgadnianie participe passé

Le participe passé należy uzgodnić (dodać -e, -s lub -es) ze słowem, do którego się odnosi. Ma to miejsce wtedy gdy:

• le participe passé stoi po rzeczowniku, czyli jest użyty jako przymiotnik, np.
  

  les chiens abandonnés

  porzucone psy

• le participe passé stoi po czasowniku être (uzgodnienie z podmiotem w rodzaju i liczbie), czyli w czasach złożonych z posiłkowym être, np.
  

  Elles sont parties.

  One wyszły.

• dopełnienie bliższe poprzedza czasownik w czasach złożonych (uzgodnienie z dopełnieniem), np.
  

  Invite ta copine que j’ai connue.

  Zaproś koleżankę, którą poznałem.

Wyjątki w użyciu participe passé

Istnieje wiele wyjątków dotyczących uzgadniania i form participe passé:

1. Czasowniki z formami nieregularnymi, które wymagają zapamiętania, np.

   • mettre → mis

   • prendre → pris

   • ouvrir → ouvert.

2. Zmiana fonetyczna przy uzgodnieniu w rodzaju żeńskim dla niektórych form zakończonych na spółgłoskę (-t/-s). Zapamiętaj: w rodzaju żeńskim wymawiamy końcową spółgłoskę, np.

   • surpris (zaskoczony) → surprise (zaskoczona)

   • mort (martwy) → morte (martwa).
     Jeśli chcesz doskonalić francuską wymowę, koniecznie przeczytaj nasz artykuł: Elizja i łączenia międzywyrazowe.

3. Nie uzgadniamy le participe passé z podmiotem w dwóch przypadkach:

   • gdy czasownik zwrotny ma dopełnienie bliższe, np.
     

     Je me suis lavé les mains.

     Umyłam sobie (co?) ręce.
     Porównaj:
     Je me suis lavée.

     Umyłam się.

   • gdy czasownik zwrotny wyraża czynność wykonywaną wzajemnie między dwiema osobami (do siebie, sobie wzajemnie), np.
     

     Elles se sont écrit des mails.

     One pisały do siebie maile.

4. Participe passé w stronie biernej zawsze uzgadniamy z podmiotem zdania, np.
   

   La porte est fermée.

   Drzwi są zamknięte.
   Les documents sont signés.

   Dokumenty są podpisane.

Entraînons-nous !

Ćwiczenie 1. Podaj odpowiednią formę participe passé. Pamiętaj o wyjątkach i czasownikach nieregularnych.

1. finir

   fini

2. prendre

   pris

3. aller

   allé

4. ouvrir

   ouvert

5. faire

   fait

6. promettre

   promis

7. lire

   lu

8. offrir

   offert

9. dire

   dit

10. recevoir

    reçu

Pokaż odpowiedzi

Ćwiczenie 2. Wybierz poprawną formę participe passé.

1. Nous nous sommes arrêté / arrêtés pour prendre un café.

   Nous nous sommes arrêtés pour prendre un café.

2. Elle a dit / dite qu’elle viendrait ce soir.

   Elle a dit qu’elle viendrait ce soir.

3. Vous vous êtes lavé / lavés les mains avant de manger ?

   Vous vous êtes lavé les mains avant de manger ?

4. Les lettres que j’ai écrits / écrites sont sur la table.

   Les lettres que j’ai écrites sont sur la table.

5. Marie et Sophie sont venus / venues nous voir hier soir.

   Marie et Sophie sont venues nous voir hier soir.

Pokaż odpowiedzi