Tryb rozkazujący (po niemiecku Imperativ) może wyrażać polecenie, prośbę, propozycję, radę, apel o coś, ostrzeżenie lub instrukcję.
Formy trybu rozkazującego dla 2. os. l. poj. (du) tworzymy poprzez odrzucenie zaimka du oraz końcówki -st od formy czasu teraźniejszego, np.:
du machst → Mach! – Rób!
du kaufst → Kauf! – Kup!
Zapamiętaj szczegółowe zasady tworzenia tych form przedstawione poniżej.
1. Aby ułatwić wymowę, pozostawiamy -e w formach czasowników, których temat kończy się na d lub t, np.:
Du antwortest → Antworte! – Odpowiedz!
Du arbeitest → Arbeite! – Pracuj!
2. W trybie rozkazującym zostają zachowane wymiany samogłosek e na i oraz e na ie, np.:
Du hilfst → Hilf! – Pomóż!
Du liest → Lies! – Czytaj!
3. Czasowniki nieregularne, w których odmianie występuje wymiana samogłoski rdzennej a na ä, w trybie rozkazującym tracą przegłos, np.:
Du fährst → Fahr! – Jedź!
Więcej o czasownikach nieregularnych i ich odmianie przeczytasz w artykule: Odmiana czasowników w czasie Präsens
Tworzenie form trybu rozkazującego dla 2. os. l. mn. (ihr) nie jest skomplikowane. Wystarczy usunąć zaimek osobowy ihr, np.:
Ihr wartet → Wartet! – Czekajcie!
Ihr esst → Esst! – Jedzcie!
Zapamiętaj, że przy tworzeniu form trybu rozkazującego:
w przypadku czasowników zwrotnych należy odmienić zaimek sich, np.
sich waschen → Wasch dich! – Umyj się!
O zaimkach osobowych dowiesz się więcej z artykułu: Odmiana zaimków osobowych w języku niemieckim
czasowniki rozdzielnie złożone rozdzielają się, np.
Du stehst auf → Steh auf! – Wstań!
W potocznych wypowiedziach w trybie rozkazującym często używana jest partykuła mal, np.:
Komm mal! – Chodź!
Guck mal! – Popatrz!
Nie zmienia ona znaczenia wypowiedzi, ale wzmacnia ją. Słowo mal jest tu partykułą dodawaną w celu zachęty, nadania przyjaznego zabarwienia. Nie tłumaczymy jej na język polski.
Dostosowanie formy trybu rozkazującego do formy grzecznościowej Sie nie jest trudne. Wystarczy zamienić kolejność odmienionego czasownika i podmiotu, np.:
Sie warten → Warten Sie! – Proszę (za)czekać!
Sie bleiben → Bleiben Sie! – Proszę zostać!
Oto przykład zdania w trybie rozkazującym, w którym pojawia się negacja:
Do wypowiedzi z formą grzecznościową bardzo często jest dodawane słowo bitte, które może znajdować się w różnych miejscach zdania. Porównaj:
Pamiętajmy, że Sie może odnosić się do form pan/pani/panie/panowie/państwo.
Zamieniając kolejność czasownika w formie osobowej i podmiotu, możemy też utworzyć zdanie w trybie rozkazującym dla 1. os. l. mn. (wir), np.:
Wir gehen → Gehen wir! – Chodźmy!
Wir kaufen → Kaufen wir etwas zu essen! – Kupmy coś do jedzenia!
W liczbie pojedynczej nieregularną formę mają czasowniki sein i haben:
sein → Sei! – Bądź!
haben → Hab! – Miej!
W liczbie mnogiej jedyną formą nieregularną jest forma czasownika sein, np.
Forma grzecznościowa Sie dla czasownika sein to:
Sie sind → Seien Sie! – Proszę być!
Przyjrzyj się poniższym zdaniom, aby utrwalić sobie różne formy trybu rozkazującego w niemieckim.
Rozpocznij naukę niemieckiego w aplikacji do nauki języków Prestonly. Wypróbuj bezpłatnie przez 7 dni i zyskaj:
Co to jest Imperativ?
Imperativ to niemiecki tryb rozkazujący.
Kiedy stosujemy Imperativ?
Trybu rozkazującego używamy głównie do wyrażania poleceń, ale Imperativ służy także do wyrażania próśb, propozycję, rad, apelu, ostrzeżenia czy instrukcji.
Czy są jakieś wyjątki w niemieckim trybie rozkazującym?
W liczbie pojedynczej nieregularną formę mają czasowniki sein i haben: sein → Sei! – Bądź!; haben → Hab! – Miej! W liczbie wszystkie czasowniki odmieniają się regularnie z wyjątkiem sein: sein → Seid! – Bądźcie!
Czas na ćwiczenia. Przetłumacz poniższe zdania z języka polskiego na niemiecki, używając odpowiednich form niemieckiego trybu rozkazującego.
Karolina
Rodzajniki informują nas między innymi o rodzaju rzeczownika. W języku niemieckim występują trzy rodzaje rzeczowników: męski (m), żeński (f), nijaki (n). Większość słowników do określania rodzaju rzeczownika stosuje oznaczenia maskulin (m), feminin (f), neutrum (n). Wyróżniamy dwa typy rodzajników: określone i nieokreślone.
Karolina
Zaimek pytający rozpoczyna tzw. pytania o informację, po niemiecku nazywane również W-Fragen, ponieważ wszystkie zaimki pytajne rozpoczynają się na literę w.
Karolina
Zaimki osobowe (Personalpronomen) w zdaniu zastępują użyty wcześniej rzeczownik i pomagają nam unikać powtórzeń. Niemieckie zaimki osobowe przybierają różne formy – a to dlatego, że nie tylko wskazują osobę i liczbę, ale odmieniają się także przez przypadki.
