Wyróżniamy dwie grupy liczebników w języku włoskim: liczebniki główne i porządkowe. O tych pierwszych możesz przeczytać tutaj: Od zera do miliarda – poznaj włoskie liczebniki główne.
Podobnie jak w polszczyźnie włoskie liczebniki porządkowe zachowują się jak przymiotniki: dostosowują rodzaj i liczbę do rzeczownika, który opisują. Powiemy zatem il primo (pierwszy), ale la prima (pierwsza), w liczbie mnogiej zaś – i primi (pierwsi) i le prime (pierwsze).
Spójrz na poniższe zdania:
primo – pierwszy
secondo – drugi
terzo – trzeci
quarto – czwarty
quinto – piąty
sesto – szósty
settimo – siódmy
ottavo – ósmy
nono – dziewiąty
decimo – dziesiąty.
Aby utworzyć kolejne liczebniki porządkowe, od 11. wzwyż, dodajemy sufiks -esimo (akcent w tych formach zawsze pada na e):
undicesimo – jedenasty
dodicesimo – dwunasty
tredicesimo – trzynasty
quattordicesimo – czternasty
quindicesimo – piętnasty
sedicesimo – szesnasty
diciassettesimo – siedemnasty
diciottesimo – osiemnasty
diciannovesimo – dziewiętnasty.
Gdy dodajemy sufiks -esimo do liczebników głównych, pomijamy kończące je -i lub -a:
20. venti 🡪 vent-esimo – dwudziesty
30. trenta 🡪 trent-esimo – trzydziesty
40. quaranta 🡪 quarant-esimo – czterdziesty
50. cinquanta 🡪 cinquant-esimo – pięćdziesiąty
60. sessanta 🡪 sessant-esimo – sześćdziesiąty
70. settanta 🡪 settant-esimo – siedemdziesiąty
80. ottanta 🡪 ottant-esimo – osiemdziesiąty
90. novanta 🡪 novant-esimo – dziewięćdziesiąty.
Podobnie w kolejnych liczebnikach pomijamy końcową samogłoskę:
centesimo – setny
millesimo – tysięczny
milionesimo – milionowy.
Liczebniki porządkowe zwykle poprzedzają rzeczownik, np.:
la prima classe – pierwsza klasa
il secondo anno – drugi rok
il terzo piano – trzecie piętro
Tylko w nielicznych kontekstach liczebniki porządkowe mogą znaleźć się po rzeczowniku:
przy określaniu kolejnych władców lub papieży: Enrico VIII (Henryk VIII), Benedetto XVI (Benedykt XVI), Giovanni Paolo II (Jan Paweł II);
mogą poprzedzać rzeczowniki atto – akt w sztuce, canto – pieśń, capitolo – rozdział, piano – piętro lub znaleźć się po nich, np. nono capitolo – dziewiąty rozdział, capitolo nono – rozdział dziewiąty.
Spójrz na zdania:
Liczebniki porządkowe służą również do wyrażania wielkości ułamkowych. Tworzymy je podobnie jak w języku polskim, łącząc liczebnik główny z porządkowym, np.:
un terzo – jedna trzecia,
tre decimi – trzy dziesiąte,
cinque ottavi – pięć ósmych.
Uwaga! Gdy chcemy podać numer strony, użyjemy liczebnika głównego, nie porządkowego jak w języku polskim. Zmienimy tylko kolejność, np. pagina diciassette – siedemnasta strona.
W języku włoskim stulecia od XIII do XX określa się częściej za pomocą liczebników głównych pisanych wielką literą. Pomija się przy tym słowo mille – tysiąc.
Spójrz na poniższe przykłady:
il XIII (tredicesimo) secolo (1200) 🡪 il Duecento
il XIV (quattordicesimo) secolo (1300) 🡪 il Trecento
il XV (quindicesimo) secolo (1400) 🡪 il Quattrocento
il XVI (sedicesimo) secolo (1500) 🡪 il Cinquecento
il XVII (diciassettesimo) secolo (1600) 🡪 il Seicento
il XVIII (diciottesimo) secolo (1700) 🡪 il Settecento
il XIX (diciannovesimo) secolo (1800) 🡪 l’Ottocento
il XX (ventesimo) secolo (1900) 🡪 il Novecento
Na przykład:
Liczebniki porządkowe odmieniają się przez rodzaj i liczbę. Powiemy zatem il secondo piatto – drugie danie, ale la seconda pagina – druga strona.
Najczęściej liczebnik porządkowy stoi przed rzeczownikiem.
Jeśli zapamiętasz końcówkę -esimo, bez problemu utworzysz liczebniki od 11. wzwyż.
Przetłumacz podane poniżej zdania z języka polskiego na włoski:
