Jak mówić o kolejności po włosku – liczebniki porządkowe w praktyce

Wyróżniamy dwie grupy liczebników w języku włoskim: liczebniki główne i porządkowe. O tych pierwszych możesz przeczytać tutaj: Od zera do miliarda – poznaj włoskie liczebniki główne.

Tworzenie liczebników porządkowych

Podobnie jak w polszczyźnie włoskie liczebniki porządkowe zachowują się jak przymiotniki: dostosowują rodzaj i liczbę do rzeczownika, który opisują. Powiemy zatem il primo (pierwszy), ale la prima (pierwsza), w liczbie mnogiej zaś – i primi (pierwsi) i le prime (pierwsze).

Spójrz na poniższe zdania:

• È il nostro primo soggiorno in Italia.

  To nasz pierwszy pobyt we Włoszech.

• Le prime settimane dell’anno sono state molto difficili per noi.

  Pierwsze tygodnie roku były dla nas bardzo trudne.

Liczebniki porządkowe od 1. do 10. to:

• primo – pierwszy

• secondo – drugi

• terzo – trzeci

• quarto – czwarty

• quinto – piąty

• sesto – szósty

• settimo – siódmy

• ottavo – ósmy

• nono – dziewiąty

• decimo – dziesiąty.
  

Liczebniki porządkowe od 11. do 19.

Aby utworzyć kolejne liczebniki porządkowe, od 11. wzwyż, dodajemy sufiks -esimo (akcent w tych formach zawsze pada na e):

• undicesimo – jedenasty

• dodicesimo – dwunasty

• tredicesimo – trzynasty

• quattordicesimo – czternasty

• quindicesimo – piętnasty

• sedicesimo – szesnasty

• diciassettesimo – siedemnasty

• diciottesimo – osiemnasty

• diciannovesimo – dziewiętnasty.
  

Liczebniki oznaczające dziesiątki

Gdy dodajemy sufiks -esimo do liczebników głównych, pomijamy kończące je -i lub -a:

• 20. venti 🡪 vent-esimo – dwudziesty

• 30. trenta 🡪 trent-esimo – trzydziesty

• 40. quaranta 🡪 quarant-esimo – czterdziesty

• 50. cinquanta 🡪 cinquant-esimo – pięćdziesiąty

• 60. sessanta 🡪 sessant-esimo – sześćdziesiąty

• 70. settanta 🡪 settant-esimo – siedemdziesiąty

• 80. ottanta 🡪 ottant-esimo – osiemdziesiąty

• 90. novanta 🡪 novant-esimo – dziewięćdziesiąty.

Podobnie w kolejnych liczebnikach pomijamy końcową samogłoskę: 

• centesimo – setny

• millesimo – tysięczny

• milionesimo – milionowy.

Miejsce liczebnika porządkowego

Liczebniki porządkowe zwykle poprzedzają rzeczownik, np.:

• la prima classe – pierwsza klasa
  

  Di solito viaggiamo in prima classe.

  Zazwyczaj podróżujemy pierwszą klasą.

• il secondo anno – drugi rok
  

  La mia ragazza è al secondo anno di medicina.

  Moja dziewczyna jest na drugim roku medycyny.

• il terzo piano – trzecie piętro
  

  Abitiamo al terzo piano.

  Mieszkamy na trzecim piętrze.

Tylko w nielicznych kontekstach liczebniki porządkowe mogą znaleźć się po rzeczowniku:

• przy określaniu kolejnych władców lub papieży: Enrico VIII (Henryk VIII), Benedetto XVI (Benedykt XVI), Giovanni Paolo II (Jan Paweł II);

• mogą poprzedzać rzeczowniki atto – akt w sztuce, canto – pieśń, capitolo – rozdział, piano – piętro lub znaleźć się po nich, np. nono capitolo – dziewiąty rozdział, capitolo nono – rozdział dziewiąty.

Spójrz na zdania:

• Enrico VIII [ottavo] è stato re d’Inghilterra.

  Henryk VIII był królem Anglii.

• Capitolo nono di questo libro ha solo quattro pagine.

  Rozdział dziewiąty tej książki ma tylko cztery strony.
  
  

Ułamki (le frazioni)

Liczebniki porządkowe służą również do wyrażania wielkości ułamkowych. Tworzymy je podobnie jak w języku polskim, łącząc liczebnik główny z porządkowym, np.:

• un terzo – jedna trzecia, 

• tre decimi – trzy dziesiąte, 

• cinque ottavi – pięć ósmych. 

Numery stron

Uwaga! Gdy chcemy podać numer strony, użyjemy liczebnika głównego, nie porządkowego jak w języku polskim. Zmienimy tylko kolejność, np. pagina diciassette – siedemnasta strona.

• Aprite i vostri libri a pagina diciassette, per favore.

  Otwórzcie, proszę, wasze książki na stronie siedemnastej.

Stulecia

W języku włoskim stulecia od XIII do XX określa się częściej za pomocą liczebników głównych pisanych wielką literą. Pomija się przy tym słowo mille – tysiąc.

Spójrz na poniższe przykłady:

• il XIII (tredicesimo) secolo (1200) 🡪 il Duecento

• il XIV (quattordicesimo) secolo (1300) 🡪 il Trecento

• il XV (quindicesimo) secolo (1400) 🡪 il Quattrocento

• il XVI (sedicesimo) secolo (1500) 🡪 il Cinquecento

• il XVII (diciassettesimo) secolo (1600) 🡪 il Seicento

• il XVIII (diciottesimo) secolo (1700) 🡪 il Settecento

• il XIX (diciannovesimo) secolo (1800) 🡪 l’Ottocento

• il XX (ventesimo) secolo (1900) 🡪 il Novecento

Na przykład:

• Giovanni Boccaccio è stato uno degli scrittori italiani più famosi del Trecento.

  Giovanni Boccaccio był jednym z najsłynniejszych pisarzy włoskich XIV wieku.

• Leonardo da Vinci è nato nel Quattrocento.

  Leonardo da Vinci urodził się w XV wieku.

Zapamiętaj!

• Liczebniki porządkowe odmieniają się przez rodzaj i liczbę. Powiemy zatem il secondo piatto – drugie danie, ale la seconda pagina – druga strona. 

• Najczęściej liczebnik porządkowy stoi przed rzeczownikiem. 

• Jeśli zapamiętasz końcówkę -esimo, bez problemu utworzysz liczebniki od 11. wzwyż.

Facciamo pratica!

Przetłumacz podane poniżej zdania z języka polskiego na włoski:

1. Co zjesz na pierwsze (danie)?

   Cosa mangi per il primo?

2. Jestem w siódmym niebie!

   Sono al settimo cielo!

3. Obejrzeliśmy dwunasty odcinek naszego ulubionego serialu.

   Abbiamo guardato il dodicesimo episodio della nostra serie televisiva preferita.

4. W dwudziestym wieku zmieniła się rola kobiety.

   Nel ventesimo secolo, il ruolo della donna è cambiato. / Nel Novecento, il ruolo della donna è cambiato.

5. Dziś jest siedemnasty dzień wakacji.

   Oggi è il diciassettesimo giorno di vacanza.

6. Nasze biuro znajduje się na trzydziestym pierwszym piętrze wieżowca.

   Il nostro ufficio si trova al trentunesimo piano del grattacielo.

7. To jest nasza czwarta lekcja.

   È la nostra quarta lezione.

8. Czytałeś drugą powieść tej pisarki?

   Hai letto il secondo romanzo di questa scrittrice? 

9. Jedna trzecia naszej klasy to dziewczyny.

   Un terzo della nostra classe sono le ragazze.

10. Moja dziewczyna mieszka na dziesiątym piętrze.

    La mia ragazza abita al decimo piano.

Pokaż odpowiedzi