Czas przeszły passato prossimo w języku włoskim

Czas passato prossimo – zastosowanie i budowa

Czas przeszły, który omówimy w tym artykule, służy do wyrażania czynności mających miejsce w przeszłości i zakończonych. Mają one jednak jakieś odniesienie do teraźniejszości. Zazwyczaj formy czasu passato prossimo będziemy tłumaczyć za pomocą czasowników dokonanych. Mówimy o czynności zakończonej, która odbyła się w jakimś momencie (np. ieri – wczoraj, due giorni fa – dwa dni temu) lub trwała przez określony czas (np. per due ore – przez dwie godziny).

Czas passato prossimo składa się z dwóch elementów:

• czasownika posiłkowego essere lub avere odmienionego w czasie teraźniejszym oraz

• formy participio passato, którą można porównać do polskiego imiesłowu biernego.

Formy czasowników w czasie przeszłym passato prossimo – trzy koniugacje, odmiana regularna z czasownikiem posiłkowym avere

Jak już wiemy z artykułu o czasie teraźniejszym presente (zajrzyj tutaj: Odmiana czasowników regularnych), włoskie czasowniki odmieniają się według trzech koniugacji, w zależności od ich końcówki.

Odmiana czasowników regularnych z końcówką -are

Żeby utworzyć participio passato od czasowników zakończonych na -are, odcinamy -are i zastępujemy je końcówką -ato (cantare – śpiewać, cantato – śpiewany). Participio passato pozostaje bez zmian. Odmieniamy tylko avere w czasie teraźniejszym.

Spójrz na podane poniżej przykłady:

Jak widzisz, w zdaniach tych występuje odmieniony w czasie teraźniejszym czasownik avere oraz formy participio passato (trovato, telefonato, progettato, superato) od czasowników z końcówką -are.

Odmiana czasowników regularnych z końcówką -ere

Participio passato od czasowników zakończonych na -ere ma końcówkę -uto (vendere – sprzedać, venduto – sprzedany).

Spójrz na podane poniżej zdania:

Uwaga! Zwróć uwagę, że czasowniki, które przed końcówką -ere mają miękkie -c- lub -g-, zachowują to samo brzmienie w formach participio passato. Przed -uto trzeba więc jeszcze dodać -i-, np.

• conoscere (znać, poznać) – conosciuto
  

  Ho conosciuto Maria cinque anni fa a Roma.

  Poznałem Marię 5 lat temu w Rzymie.

• piacere (podobać się, smakować, lubić) – piaciuto
  

  Ti è piaciuto questo film?

  Spodobał ci się ten film?

Odmiana czasowników regularnych z końcówką -ire

Ostatnią grupą czasowników są te z końcówką -ire, które w czasie przeszłym passato prossimo przyjmują końcówkę -ito (niezależnie od tego, czy w czasie teraźniejszym odmieniają się z cząstką -isc-, czy bez niej), np.:

• finire – skończyć, finito – skończony

• capire – rozumieć, capito – zrozumiany.

Odmiana z czasownikiem posiłkowym essere

Niektóre czasowniki w czasie passato prossimo będą wymagały użycia czasownika posiłkowego essere. W takiej sytuacji musimy uzgodnić końcówkę czasownika w participio passato, w zależności od rodzaju i liczby podmiotu. Otrzymamy zatem cztery różne formy participio passato, a nie jak z czasownikiem avere – jedną. Przyjrzyjmy się im na przykładzie uscire – wyjść. W rodzaju męskim użyjemy form uscito (w lp.) i uscit-i (w lm.). W rodzaju żeńskim: uscita (w lp.) i uscite (w lm.):

Essere stosujemy z czasownikami nieprzechodnimi, czyli tymi, które nie mają dopełnienia bliższego i nie tworzą strony biernej. Należą do nich czasowniki:

• oznaczające ruch z jednego miejsca do drugiego:

  • arrivare – przybyć

  • andare – iść, jechać

  • venire – przychodzić

  • partire – wyruszyć

  • entrare – wchodzić

  • uscire – wychodzić

  • (ri)tornare – (po)wracać

  • salire – wspinać się, wchodzić;

• zwrotne, np.

  • lavarsi – myć się

  • alzarsi – wstawać;

• oznaczające stan:

  • durare – trwać

  • essere – być

  • rimanere, restare – zostać

  • stare – być, stać;

• inne nieprzechodnie:

  • bastare – wystarczać

  • costare – kosztować

  • dimagrire – schudnąć

  • diventare – stać się

  • ingrassare – przytyć

  • piacere – smakować, podobać się, lubić

  • riuscire – dać radę, udać się

  • succedere – wydarzyć się

  • nascere – urodzić się

  • morire – umrzeć.

Oto przykładowe zdania w czasie przeszłym passato prossimo z czasownikiem posiłkowym essere:

• Sabato siamo andati al ristorante.

  W sobotę poszliśmy do restauracji.

• A che ora sei tornata a casa?

  O której godzinie wróciłaś do domu?

• I ragazzi sono partiti per Londra.

  Chłopcy wyjechali do Londynu.

• Sei riuscito a fare questo esercizio?

  Udało ci się zrobić to ćwiczenie?

Czasowniki zwrotne w passato prossimo

Czasowniki zwrotne w passato prossimo składają się z zaimka zwrotnego (mi, ti, si, ci, vi), czasownika essere odmienionego w czasie teraźniejszym oraz participio passato (z dostosowaną końcówką).

Przyjrzyjmy się odmianie na przykładzie czasownika lavarsi – myć się:

Czasowniki modalne w passato prossimo

W przypadku czasowników modalnych (dovere – musieć, potere – móc, volere – chcieć) zwracamy uwagę na towarzyszący im czasownik w bezokoliczniku i to do niego dobieramy właściwy czasownik posiłkowy (essere lub avere). Spójrz na poniższe przykłady:

W pierwszym i trzecim zdaniu należało użyć czasownika essere, z którym łączy się partire oraz rimanere, natomiast w drugim i czwartym pojawił się czasownik posiłkowy avere (ponieważ czasowniki finire i mangiare łączą się właśnie z avere).

Podsumowanie

Passato prossimo to czas przeszły, który opisuje czynności zakończone. Składa się z czasownika posiłkowego essere lub avere oraz czasownika w formie participio passato. Czasowniki regularne odmieniają się w następujący sposób: czasowniki z końcówką -are przyjmują w czasie przeszłym passato prossimo końcówkę -ato, końcówka -ere zamienia się na -uto, a -ire – na -ito. W przypadku czasowników łączących się z avere końcówka participio passato pozostaje niezmienna, natomiast przy połączeniu z czasownikiem essere, zachowuje się ona tak jak przymiotnik i dostosowuje do liczby oraz rodzaju podmiotu. Czasowniki zwrotne łączą się z essere, należy także pamiętać o użyciu zaimka zwrotnego. Czasowniki modalne mogą łączyć się zarówno z essere, jak i avere, w zależności od tego, jaki czasownik w bezokoliczniku im towarzyszy.

Facciamo pratica!

Przetłumacz zdania z języka polskiego na włoski, stosując czas passato prossimo.

1. Wczoraj nie pracowałem. Odpoczywałem cały dzień.

   Ieri non ho lavorato. Ho riposato tutto il giorno.

2. Opowiedziałam Marii o moich przygodach we Włoszech.

   Ho raccontato a Maria delle mie avventure in Italia.

3. Profesor Verdi rozpoczął już lekcję!

   Il professor Verdi ha già cominciato la lezione!

4. Mój brat poznał swoją żonę na uniwersytecie.

   Mio fratello ha conosciuto sua moglie all’università.

5. Słyszałeś ten dziwny hałas?

   Hai sentito questo strano rumore?

6. Wyruszyliśmy o północy i dotarliśmy o piątej rano.

   Siamo partiti a mezzanotte e siamo arrivati alle cinque di mattina.

7. Przykro mi, pociąg już odjechał.

   Mi dispiace, il treno è già partito.

8. Podobały mi się lekcje profesor Rossi.

   Mi sono piaciute le lezioni della professoressa Rossi.

9. Musieliśmy wyjechać o 6 rano.

   Siamo dovuti partire alle 6 di mattina.

10. Wstałam o 8 i od razu się ubrałam.

    Mi sono alzata alle 8 e mi sono vestita subito.

Pokaż odpowiedzi