W tym artykule przypomnimy podstawowe informacje o l’impératif, czyli trybie rozkazującym. Najpierw powiemy o tworzeniu trybu rozkazującego, a następnie podsumujemy jego użycie. Uporządkuj swoją wiedzę, oswój się z wyjątkami oraz naucz się, jak unikać powszechnych błędów.
W języku francuskim tryb rozkazujący tworzymy dla drugiej osoby liczby pojedynczej oraz dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej.
tryb rozkazujący dla 2 os. lp.
Dla drugiej osoby liczby pojedynczej forma czasownika jest taka sama, jak w trybie oznajmującym. W trybie rozkazującym nie stosujemy jednak zaimków osobowych, np.:
tu bois– pijesz | bois – pij |
tu fais – robisz | fais – zrób |
Różnica dotyczy czasowników pierwszej grupy (zakończonych w bezokoliczniku na -er): w trybie rozkazującym opuszczamy literę s w końcówce -es (oraz w formie tu vas – idziesz). Porównajmy:
tu parles – mówisz | parle – mów |
tu cherches – szukasz | cherche – szukaj |
tu vas – idziesz | va – idź |
tryb rozkazujący dla 1 i 2 os. lm.
W przypadku pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasownik w trybie rozkazującym ma taką samą formę jak w czasie teraźniejszym, ale używamy go bez zaimka nous i vous. Porównajmy:
nous entrons – wchodzimy | entrons – wejdźmy |
vous pensez – myślicie | pensez – pomyślcie |
tryb rozkazujący czasowników être i avoir
Czasowniki être i avoir mają w trybie rozkazującym formy nieregularne:
sois – bądź | aie – miej |
soyons – bądźmy | ayons – miejmy |
soyez – bądźcie | ayez – miejcie |
Zwróćmy uwagę, że w formie aie (miej) ai- czytamy jako grupę liter, czyli e [ɛ].
W formach ayons (miejmy) i ayez (miejcie) ay- czytamy jako ej [ɛj].
tryb rozkazujący czasowników zwrotnych
Jeśli chodzi o czasowniki zwrotne, zaimek zwrotny stawiamy po czasowniku z łącznikiem. Zaimek zwrotny te zmienia formę na toi.
tu te laves – myjesz się | lave-toi – umyj się |
nous nous promenons – spacerujemy | promenons-nous – pospacerujmy |
vous vous reposez – odpoczywacie | reposez-vous – odpocznijcie |
przeczenie w trybie rozkazującym
Przeczenie w trybie rozkazującym stosujemy tak jak w zdaniu oznajmującym.
Również miejsce zaimków jest takie jak w zdaniu oznajmującym, czyli przed czasownikiem.
tu t’habilles – ubierasz się | ne t’habille pas – nie ubieraj się |
nous nous taisons – milczymy | ne nous taisons pas – nie milczmy |
vous vous dépêchez – spieszycie się | ne vous dépêchez pas – nie spieszcie się |
użycie zaimków dopełnieniowych w trybie rozkazującym
W zdaniu rozkazującym zaimki le, la, les, se, nous, lui, leur stawiamy po czasowniku i używamy między nimi łącznika. Dwa zaimki zmieniają swoją formę: me – moi, te – toi. Porównajmy:
Tu me passes ton portable/mobile ? – Podasz mi swoją komórkę? | Passe-moi ton portable/mobile. – Podaj mi swoją komórkę. |
Zaimek en również stawiamy za czasownikiem i stosujemy łącznik (pamiętajmy, że en jest zaimkiem w funkcji dopełnienia bliższego czasownika). Słowa lub wyrażenia określające ilość (beaucoup, un peu, un kilo itp.) i liczebniki postawimy na końcu zdania.
UWAGA! Ze względów fonetycznych przed zaimkiem en zachowujemy literę s w końcówce czasowników, np.:
Trybu rozkazującego używamy najczęściej wtedy, gdy wydajemy jakieś polecenie czy rozkaz, np.:
Tryb rozkazujący może służyć również do wyrażenia prośby lub rady, np.:
W pierwszej osobie liczby mnogiej tryb rozkazujący wyraża propozycję lub sugestię skierowaną do osoby lub osób, z którymi w danej chwili jesteśmy.
Formy przeczącej użyjemy do wyrażenia zakazu, np.:
Tworzenie trybu rozkazującego po francusku nie jest trudne. Ma on zazwyczaj tę samą formę, co tryb oznajmujący czasu teraźniejszego (oprócz kilku wyjątków opisanych powyżej). Używamy go, gdy chcemy komuś coś nakazać, kogoś o coś poprosić albo czegoś komuś zabronić.
Niżej znajdziesz ćwiczenia, dzięki którym utrwalisz przedstawione zasady.
Co to jest l’impératif?
To tryb rozkazujący.
Do czego używamy l’impératif?
Głównie do wyrażenia polecenia.
Dla których osób tworzy się tryb rozkazujący w języku francuskim?
Dla drugiej osoby liczby pojedynczej oraz dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej.
Jakie są formy trybu rozkazującego dla czasowników être i avoir?
sois / soyons / soyez
aie / ayons / ayez
Gdzie jest miejsce zaimka zwrotnego w trybie rozkazującym czasowników zwrotnych?
Po czasowniku, natomiast w przeczeniu – przed czasownikiem.
Jakie zaimki dopełnieniowe zmieniają swoją formę w trybie rozkazującym?
Me zmienia się na moi, a te na toi.
Czy l'impératif służy tylko do wyrażenia polecenia?
Nie, za pomocą trybu rozkazującego można też wyrazić prośbę, radę czy sugestię.
Wykorzystując opisane powyżej zasady, uzupełnij zdania czasownikiem w odpowiedniej formie i poćwicz tworzenie i użycie francuskiego trybu rozkazującego impératif!
