Z tego artykułu dowiesz się, jak w języku włoskim tworzymy formy trybu rozkazującego. Poznasz odmianę czasowników regularnych i nieregularnych oraz konteksty ich użycia.
Tryb rozkazujący dotyczy przede wszystkim 2. os. lp. i lm. oraz w formie grzecznościowej – 3. os. lp., bo rozkazujemy temu, do kogo mówimy.
Przyjrzyjmy się formom regularnym czasowników w trzech koniugacjach w trybie rozkazującym (zakończonych na -are, -ere oraz -ire).
parlare | scrivere | dormire | finire |
tu parla! (ty mów!) | tu scrivi! (ty pisz!) | tu dormi! (ty śpij!) | tu finisci! (ty kończ!) |
Lei parli! (niech pan/pani mówi!) | Lei scriva! (niech pan/pani pisze!) | Lei dorma! (niech pan/pani śpi!) | Lei finisca! (niech pan/pani kończy) |
noi parliamo! (my mówmy!) | noi scriviamo! (my piszmy!) | noi dormiamo! (my śpijmy!) | noi finiamo! (my kończmy!) |
voi parlate! (wy mówcie!) | voi scrivete! (wy piszcie!) | voi dormite! (wy śpijcie!) | voi finite! (wy kończcie!) |
Jak widzisz, w liczbie mnogiej (1. i 2. os.) formy trybu rozkazującego są takie same jak dla czasu teraźniejszego – w zależności od intonacji mogą być więc interpretowane jako formy trybu oznajmującego lub rozkazującego.
Bardzo rzadko używa się trybu rozkazującego w 3. os. lm. (Loro). Tę formę grzecznościową, podobnie jak w trybie oznajmującym, zastępuje 2. os. lm. (voi).
Spójrz na poniższe przykłady zdań z czasownikami regularnymi:
Niektóre czasowniki mają nieregularne formy trybu rozkazującego. Przyjrzyj się ich odmianie:
essere – być | |
tu sii! | ty bądź! |
Lei sia! | niech pan/pani będzie! |
noi siamo! | my bądźmy! |
voi siate! | wy bądźcie! |
Loro siano! | niech państwo będą! (bardzo formalne) |
avere – mieć | |
tu abbi! | ty miej! |
Lei abbia! | niech pan/pani ma! |
noi abbiamo! | my miejmy! |
voi abbiate! | wy miejcie! |
Loro abbiano! | niech państwo mają! (bardzo formalne) |
sapere – wiedzieć | |
tu sappi! | ty wiedz! |
Lei sappia! | niech pan/pani wie! |
noi sappiamo! | my wiedzmy! |
voi sappiate! | wy wiedzcie! |
Loro sappiano! | niech państwo wiedzą! (bardzo formalne) |
Oto przykłady zdań z powyższymi czasownikami:
Niektóre czasowniki nieregularne mają w 2. os. lp. kilka form trybu rozkazującego. Możemy używać ich wymiennie. Do tych czasowników należą: andare, fare, dare, dire, stare. Ich odmianę znajdziesz w tabelach poniżej.
andare – iść | |
tu va/va’/vai! | ty idź! |
Lei vada! | niech pan/pani idzie! |
noi andiamo! | my idźmy! |
voi andate! | wy idźcie! |
Loro vadano! | niech państwo idą! (bardzo formalne) |
fare – robić | |
tu fa/fa’/fai! | ty rób! |
Lei faccia! | niech pan/pani robi! |
noi facciamo! | my róbmy! |
voi fate! | wy róbcie! |
Loro facciano! | niech państwo robią! (bardzo formalne) |
dare – dawać | |
tu da/da’/dai! | ty daj! |
Lei dia! | niech pan/pani da! |
noi diamo! | my dajmy! |
voi date! | wy dajcie! |
Loro diano! | niech państwo dadzą! (bardzo formalne) |
dire – mówić | |
tu di/di’/dici! | ty powiedz! |
Lei dica! | niech pan/pani powie! |
noi diciamo! | my powiedzmy! |
voi dite! | wy powiedzcie! |
Loro dicano! | niech państwo powiedzą! (bardzo formalne) |
stare – być, stać, przebywać, czuć się | |
tu sta/sta’/stai! | ty bądź/stój! |
Lei stia! | niech pan/pani będzie/stoi! |
noi stiamo! | my bądźmy/stójmy! |
voi state! | wy bądźcie/stójcie! |
Loro stiano! | niech państwo będą/stoją! (bardzo formalne) |
Przykłady zdań z czasownikami nieregularnymi w trybie rozkazującym znajdziesz poniżej:
Możemy wyróżnić także czasowniki, które są nieregularne tylko w 3. os. (to ta sama nieregularność, którą widzieliśmy w formach czasu teraźniejszego – przeczytasz o nim więcej tutaj):
uscire (wychodzić): Lei esca!, Loro escano! (ale tu esci!, noi usciamo!, voi uscite!)
rimanere (zostawać): Lei rimanga!, Loro rimangano!
salire (wchodzić, wspinać się): Lei salga!, Loro salgano!
spegnere (wyłączać): Lei spenga!, Loro spengano!
tenere (trzymać): Lei tenga!, Loro tengano!
togliere (usuwać): Lei tolga!, Loro tolgano!
venire (przychodzić): Lei venga!, Loro vengano!.
By czegoś komuś zakazać, stosujemy formy trybu rozkazującego z negacją non.
W lm. i w 3. os. lp. wystarczy poprzedzić rozkaźnik zaprzeczeniem, np.:
W 2. os. lp. zamiast formy trybu rozkazującego stosujemy zaprzeczony bezokolicznik, np.
Trybu rozkazującego używamy głównie w 2. os. lp. i lm. oraz w formie grzecznościowej (3. os. lp. - Lei). Formy regularne czasowników różnią się w zależności od koniugacji (-are, -ere, -ire), a w 1. i 2. os. lm. pokrywają się z czasem teraźniejszym. Niektóre czasowniki, jak essere czy avere, mają nieregularne formy, a czasowniki andare, fare, dare, dire i stare mają kilka form trybu rozkazującego w 2. os. lp. W negacji w 2. os. lp. używamy bezokolicznika, np. non guardare! (nie patrz!). W pozostałych osobach czasownik odmieniamy.
Rozpocznij naukę włoskiego w aplikacji do nauki języków Prestonly. Wypróbuj bezpłatnie przez 7 dni i zyskaj:
Wykorzystując podane powyżej zasady, przetłumacz zdania z języka polskiego na włoski.
Barbara
Odkryj, jak właściwie stosować rodzajniki określone do rozróżnienia rodzaju rzeczowników, zrozum wyjątki i specjalne przypadki. Poznaj włoską gramatykę dzięki naszemu przewodnikowi.
Barbara
Naucz się, jak używać zaimków osobowych w języku włoskim. W artykule znajdziesz przegląd funkcji, użycia i odmiany zaimków osobowych. Przykłady, kontekst i praktyczne wskazówki – to wszystko czeka na Ciebie w artykule.
Barbara
Naucz się odmiany włoskich czasowników. W języku włoskim czasowniki regularne odmieniają się według trzech koniugacji. W artykule omówimy każdą z nich i przyjrzymy się
